Παράρτημα ΙΙ: Λατινομάθεια
Χρήσιμες Λατινικές Φράσεις
Φράσεις που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστές (στους Νεοέλληνες), αλλά είναι ενδιαφέρουσες και ενδεχομένως χρήσιμες.
| Λατινική φράση | Μετάφραση |
| a bene placito | για ευχαρίστηση |
| a capite ad calcem | από την κορφή ως τα νύχια |
| a contrario | απεναντίας, από την άλλη πλευρά |
| a deo rex, a rege lex | από το θεό βασιλιάς, από το βασιλιά νόμος |
| a fortiori | κατά μείζονα λόγο |
| a posse ad esse | από το δυνατό στο υπαρκτό |
| ab initio | εξαρχής |
| ab ovo | από το αβγό (μτφ. εξαρχής) |
| absum | απών |
| adsum | παρών |
| acta non verba | πράξεις, όχι λόγια |
| ad absurdo | δια της εις άτοπον απαγωγής |
| ad finem | μέχρι τέλους |
| ad gloriam | εις δόξαν |
| ad honores | τιμητικώς |
| ad infinitum | επ' άπειρον |
| ad libitum | κατά βούληση |
| ad litteram | κατά γράμμα |
| ad nauseum | μέχρι αηδίας |
| ad rem | επί του θέματος, επί του σημείου |
| ad unum | μέχρις ενός |
| ad usum | ως είθισται |
| ad valorem | επί της αξίας (για φόρους, δασμούς κλπ) |
| ad vitam | για τη ζωή |
| addendum | πρέπει να προστεθεί |
| ad utrumque paratus | δια παν ακραίο ενδεχόμενο |
| aequo animo | με ήρεμο μυαλό |
| amantes amentes | οι ερωτευμένοι, τρελοί |
| annus bisextus | δίσεκτο έτος |
| annus horribilis | τρομερός χρόνος |
| annus mirabilis | θαυμαστό έτος |
| antebellum | προπολεμικά |
| aperto libro | πρόχειρα |
| arbor mirabilis | το δέντρο της γνώσης |
| arcana imperii | μυστικά του κράτους |
| arguendo | χάριν επιχειρηματολογίας |
| arrectis auribus | με τεντωμένα αυτιά |
| ars gratia artis | η τέχνη για τη τέχνη |
| aude sapere | να τολμήσεις να γνωρίζεις |
| aurea mediocritas | χρυσή μετριότητα |
| aut caesar aut nihil | ή καίσαρας ή τίποτα |
| aut vincere aut mori | νίκη ή θάνατος |
| auxilio ab alto | με βοήθεια άνωθεν |
| ave atque vale | χαίρε και αντίο (Κάτουλος - από επιθανάτια ωδή) |
| bellum omium contra omnes | πόλεμος όλων εναντίον όλων (T. Hobbes) |
| bene meritus | το αξίζει |
| bonis avibus | με καλούς οιωνούς |
| camera obscura | σκοτεινός θάλαμος (προέλευση της φωτ. κάμερας) |
| canes pugnacesa | τα σκυλιά του πολέμου |
| capax infiniti | κρλκτ: κρατώντας το άπειρο, με την έννοια «ικανός για όλα» |
| caput mundi | κεφαλή του κόσμου |
| causa mortis | αιτία θανάτου |
| cave | πρόσεχε! |
| ceteris paribus | αν όλα τα άλλα είναι ίδια |
| clavis aurea | το χρυσό κλειδί (που ξεκλειδώνει μυστικές πόρτες) |
| confessio fidei | ομολογία πίστεως |
| consensu omnium | κοινή συναινέσει |
| contemptus mundi | περιφρόνηση για τον κόσμο |
| cor unum | μια καρδιά, ενωμένοι (σσ: δημοφιλές motto) |
| coram publico | σε κοινή θέα, δημοσίως |
| corpus delicti | το σώμα του εγκλήματος |
| cum grano salis | με κόκκο αλατιού (έκφραση δυσπιστίας -Πλίνιος) |
| custos morum | προστάτες της ηθικής |
| cura posterior | μεταγενέστερη φροντίδα, δεν είναι του παρόντος |
| crux criticorum | κύκλος κριτικών |
| dante deo | δώρο θεού |
| De Civitate Dei | για την Πολιτεία του Θεού (Ιερός Αυγουστίνος) |
| de fideli | καλή τη πίστει |
| de nihilo nihil | τίποτα [δεν προέρχεται] από τίποτα |
| de novo | εκ νέου |
| de proprio motu | αυθορμήτως |
| deceptio visus | οφθαλμαπάτη |
| decrevi | αποφάσισα (αντστχ :"αποφασίζομεν & διατάζομεν") |
| delirium tremens | τρομώδες παραλήρημα |
| deo volente | θεού θέλοντος |
| deus ex machina | ο από μηχανής θεός |
| dextro tempore | εν ευθέτω χρόνω |
| dies irae | μέρα οργής |
| dies faustus | ευτυχισμένη μέρα |
| divide et impera | διαίρει και βασίλευε |
| digitus impudicus | ξεδιάντροπο δάχτυλο (η γνωστή άσεμνη χειρονομία με το μεσαίο δάχτυλο) |
| dixi | είπα! |
| doli capax | ικανός για το έγκλημα |
| do ut des | [σου] δίνω και [μου] δίνεις |
| e contrario | από αντίθετη άποψη |
| e pluribus unum | από πολλά ένα (μότο των HΠA) |
| ecce homo | ίδε ο άνθρωπος (φράση του Πιλάτου από την Vulgata) |
| ecce signum | ιδού το σημάδι (η απόδειξη) |
| et passim | κι άλλα, διάσπαρτα, στις σελίδες (βιβλιογραφικός όρος) |
| ex abrupto | χωρίς ετοιμασία, πρόχειρα, αιφνιδιαστικά |
| ex animo | από καρδιάς, ειλικρινά |
| ex ante | από πριν (βασισμένο σε αρχικές εκτιμήσεις) |
| ex dono | δωρεάν |
| ex dolo | με δόλο, με πρόθεση |
| ex gratia | σαν χάρη, τιμητικά |
| ex more | σύμφωνα με το έθιμο |
| ex nihilo | εκ του μηδενός |
| ex opere operato | από δουλειά που έχει γίνει, εκ των πεπραγμένων |
| ex post facto | εκ των υστέρων |
| ex proprio motu | εθελοντικά |
| ex silentio | λόγω σιωπής (λόγω μη αντίθετης επιχειρηματολογίας) |
| ex tempore | παρορμητικά, πρόχειρα |
| flagrante delicto | επ’ αυτοφόρω |
| fluctuat nec mergitur | κλυδωνιζόμενο [αλλά] μη βυθιζόμενο |
| genius loci | το πνεύμα του τόπου |
| gens togata | το γένος με την τήβεννο (οι Ρωμαίοι) |
| hoc signo victor eris | εν τούτω νίκα |
| imprimatur | τυπωθείτω |
| imprimis | καταρχήν |
| in abstracto | θεωρητικά, αφηρημένα |
| in actu | στην πράξη |
| in aeternum | στην αιωνιότητα |
| in camera | στο δωμάτιο, ιδιαιτέρως, κατ’ ιδίαν |
| in casu | σε περίπτωση |
| in esse | εν τω γεννάσθαι |
| in fine | στο τέλος, τελικά |
| in infinitum | επ’ άπειρον |
| in libris libertas | στα βιβλία ελευθερία |
| in limine | στο κατώφλι, στην αρχή |
| in loco | στη θέση |
| in medias res | στη μέση των πραγμάτων |
| in nomine patris et filii et spiritus santi | εις το όνομα του Πατρός, και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος |
| in omnia paratus | έτοιμος για όλα, πανέτοιμος |
| in perpetuum | για πάντα |
| in posterum | μέχρι την επομένη |
| in praxi | στην πράξη |
| in propria persona | αυτοπροσώπως |
| in re | αναφορικά με |
| in se | καθ’ εαυτό |
| in toto | συνολικά, εν συνόλω |
| index librorum prohibitorum | λίστα απαγορευμένων βιβλίων |
| inter allias (ή allia) | μεταξύ των άλλων |
| interpretatio extensiva | διασταλτική ερμηνεία |
| inter nos | μεταξύ μας |
| inter se | μεταξύ τους |
| intra muros | εντός των τειχών |
| ius sanguinis | Δίκαιο του αίματος |
| ius soli | Δίκαιο του εδάφους |
| januis clausis | κελκεισμένων των θυρών |
| jure et facto | Με βάση το δίκαιο [αλλά] και τα γεγονότα |
| justa causa | νόμιμη [δίκαιη] αιτία |
| lapsus alumni | λάθος γενόμενο |
| lex non scripta | άγραφος νόμος |
| lex lata | το ισχύον Δίκαιο |
| lex talionis | νόμος ίσης ανταπόδοσης (παρόμοιο του «οφθαλμόν αντί οφθαλμού») |
| licet | επιτρέπεται |
| locus delicti | ο τόπος του εγκλήματος |
| locus standi | το μέρος που στέκεσαι |
| lucrum ex re | κέρδος από την ουσία του πράγματος |
| magnum malum | μεγάλο κακό |
| malis avibus | με κακούς οιωνούς |
| maximus in minimis | τα μεγαλύτερα στα μικρότερα |
| me fallit | δεν ξέρω |
| mellioribus annis | σε καλύτερα χρόνια |
| mens et manus | νους και χέρι (μότο του MIT) |
| mens rea | ένοχος νους |
| meum et tuum | δικό μου και δικό σου |
| mirabile visu | θαυμαστό θέαμα |
| modificatis modificandis | έχοντας αλλάξει αυτά που μπορούσαν ν' αλλάξουν |
| modus agendi | τρόπος ενέργειας, μέθοδος |
| multum in parvo | πολύ σε λίγο |
| ne plus ultra | δεν έχει παραπέρα, δεν υπάρχει τίποτε πιο πάνω |
| nemo malus felix | κανείς κακός ευτυχής |
| nihil ad rem | δεν έχει να κάνει τίποτα με αυτό |
| nihil obstat | τίποτε δεν εμποδίζει |
| nolens volens | εκών άκων |
| non quis, sed quid | όχι ποιο αλλά τι |
| non sequitur | δεν ακολουθεί, δεν βγάζει νόημα |
| novus homo | νέος [και ανερχόμενος] άνθρωπος |
| nox noctis est nostri | η νύχτα είναι δική μας |
| nudum pactum | γυμνή συμφωνία (με ανεφάρμοστους ή άνευ σημασίας όρους) |
| nulli secundus | δεύτερος σε κανέναν (πρώτος) |
| nunc aut nunquam | τώρα ή ποτέ |
| obscurum per obscurius | [εξηγείται] το ακατανόητο με το πιο ακατανόητο |
| onus probandi | το βάρος της απόδειξης |
| Optimus Maximus | Ο άριστος και μέγιστος (επίθετο του Δία) |
| paucis verbis | με λίγα λόγια |
| per diem | κάθε μέρα |
| per mensem | μηνιαίως |
| placet experiri | είναι ευχάριστο να δοκιμάζεις |
| plusque minusque | λίγο –πολύ |
| police verso | με αντίχειρες προς τα κάτω |
| post coitem | μετά τη συνουσία |
| post factum | μετά το γεγονός |
| prima facie | εκ πρώτης όψεως |
| primum inter pares | πρώτος μεταξύ ίσων |
| pro aris et focis | υπέρ βωμών και εστιών |
| probatum est | είναι αποδεδειγμένο |
| pro hac vice | γι’ αυτήν την περίπτωση |
| pro rata | αναλογικά, κατ'αναλογίαν |
| quantum sufficit | όσο χρειάζεται |
| quieta non movere | μην ταράζεις τα ήρεμα [νερά] |
| rara avis | σπάνιο πτηνό (φράση του Γιουβενάλη) |
| religio loci | τοπική θρησκεία [ή δοξασία] |
| res communis usus | κοινόχρηστα πράγματα |
| res gestae | τα πεπραγμένα |
| res judicata | δεδικασμένα |
| res publica | τα δημόσια πράγματα, η πολιτεία, τα δημόσια αγαθά |
| respice finem | σκέψου το αποτέλεσμα |
| requiem aeternam | ανάπαυσιν αιώνιον (αρχή νεκρώσιμου τροπαρίου) |
| rigor mortis | νεκρική ακαμψία |
| semper fidelis | πάντα πιστός (μότο και των US Marines) |
| sal Atticum | Αττικόν άλας (πνεύμα) |
| sancta simplicitas | ιερή απλότητα (αφέλεια) |
| sanctum sanctorum | άγιο των αγίων |
| se defendendo | εν αμύνη |
| semper idem | πάντα ο ίδιος (Κικέρων) |
| semper paratus | πάντα έτοιμος |
| sensu lato | με την ευρεία έννοια |
| sensu stricto | με τη στενή έννοια |
| sexus infirma | το αδύναμο φύλο |
| sic erat in fatis | έτσι ήταν μοιραίο |
| sic faciunt omnes | έτσι κάνουν όλοι |
| sic passim | έτσι παντού (βιβλιογραφικός όρος) |
| sic vita est | έτσι είναι η ζωή |
| sine die | χωρίς μέρα, μτφ. επ’ αόριστον |
| sine sole sileo | χωρίς ήλιο σωπαίνω (σε ηλιακά ρολόγια) |
| siste, viator | στάσου διαβάτη (επιγραφή σε ρωμαϊκούς τάφους) |
| sotto voce | χαμηλόφωνα |
| status quo ante | η προϋπάρχουσα κατάσταση |
| sub poena | υπό ποινή |
| sub rosa | κάτω από το τριαντάφυλλο, μτφ. μυστικά |
| sub secreto | μυστικά |
| summum bonum | το ύψιστο αγαθό |
| suo loco | στη [σωστή του] θέση |
| summum opus | το ύψιστο έργο |
| tempus fugit | ο χρόνος φεύγει |
| terra firma | στερεό έδαφος |
| terra nullius | γη κανενός, ακατοίκητο μέρος, no man's land |
| totis viribus | με όλη τη δύναμη |
| ubi supra | όπως ανωτέρω |
| ultra vires | εκτός δικαιοδοσίας |
| una voce | ομοφώνως |
| unum et idem | ένα και το αυτό |
| urbi et orbi | στην πόλη (Ρώμη) και στην Υφήλιο (στα έγγραφα του Πάπα) |
| vade in pace | ύπαγε εν ειρήνη (Ρωμαϊκός αποχαιρετισμός) |
| via media | η μέση οδός |
| virgo intacta | αγνή παρθένα |
| vis maior | ανωτέρα βία |
| viva voce | ζωηρή φωνή |
| vivat rex | ζήτω ο βασιλεύς |
| vocabula artis | τεχνικοί όροι |
| volens et potens | πρόθυμος και ικανός |
| volo, non valeo | θέλω, δεν μπορώ |
| vox populi | φωνή λαού |
Μανώλης Παπαθανασίου 2008 – 2024
